VƯỜN VĂN VIỆT

· KHOẢNH KHẮC ĐÀO AN DUYÊN

· TRƯỜNG CA TRẦN ANH THÁI DƯỚI GÓC NHÌN VĂN HÓA SINH THÁI

· XUÂN QUỲNH - LƯU QUANG VŨ: BẢN LỀ CÁNH CỬA HUYỀN THOẠI

Chủ Nhật, 29 tháng 9, 2019

HÒA HIẾU, TỰ CHỦ ĐỂ CÓ HÒA BÌNH THỰC SỰ

Trong lịch sử hàng nghìn năm phát triển không dễ dàng gì, người Việt luôn lấy hòa hiếu làm phép đối nhân xử thế truyền thống của mình. Và ngay cả trong những thời điểm hiểm nghèo nhất, để bảo vệ nền độc lập tự do của Tổ quốc, Việt Nam vẫn biết nói theo cách mềm mỏng của vị vua võ công hiển hách Trần Nhân Tông trong buổi tiếp sứ thần phương Bắc sau ba lần đại thắng quân Nguyên năm 1288: “Càn khôn kiêm ái vô Nam Bắc/ Hà hoạn vân lôi phục hữu truân” (Trời đất vốn một lòng thương yêu không phân biệt Nam với Bắc. Còn lo gì gặp bước gian truân trong gió mưa sấm sét). Mềm mỏng không phải bao giờ cũng là thế yếu mà nhiều khi buộc các đối tác phải tôn trọng và kính trọng ta hơn.

Năm 987, đời vua Lê Đại Hành, nhà Tống cử một người cũng vào hạng cao nhân là Lý Giác đi sứ sang nước ta. Vua Lê Đại Hành sai thiền sư Pháp Thuận giả làm người coi sông ra đón. Là một người ham thích văn chương, Lý Giác nhân nhìn thấy hai con ngỗng đang tung tăng bơi lội trên sông, đã ngâm nga đầy ngẫu hứng và cũng đầy ẩn ý: “Nga nga lưỡng nga nga/ Ngưỡng diện hướng thiên nha” (Ngỗng ngỗng hai con ngỗng. Đều ngửa mặt nhìn phía chân trời). Đúng là khẩu khí của người tự cho mình đại diện của “thiên triều”. Thế nhưng, không chút ngập ngừng hay bối rối, người đang cầm mái chèo đưa Lý Giác đi trên sông đã ứng khẩu ngay hai câu tiếp vần với thơ của sứ thần phương Bắc: “Bạch mao phô thủy lục/ Hồng trạo bãi thanh ba” (Nước lục phô lông trắng/ Chèo hồng sóng xanh bơi). Trữ tình nhưng cũng ngang tàng đấy chứ! Biết người, biết của, Lý Giác lấy làm thích thú và khi về đến sứ quán, đã làm thơ gửi tặng “người coi sông” Pháp Thuận 8 câu thơ, sách cũ đã tạm dịch như sau:

“May gặp thời bình được giúp mưu,

Một mình hai lượt sứ Giao Châu.

Đông Đô mấy độ còn lưu luyến,

Nam Việt nghìn trùng vẫn ước cầu.

Ngựa vượt khói mây xuyên đá chởm,

Xe qua rừng biếc, vượt dòng sâu.

Ngoài trời lại có trời soi nữa,

Sóng lặng khe đầm bóng nguyệt thâu”.

Thiền sư Ngô Chân Lưu, tức Khuông Việt Đại sư, đã bình bài thơ này với vua Lê Đại Hành: “Thơ này tôn bệ hạ không khác gì vua Tống!”.

Bản tính người Việt vốn hiền hòa, khiêm nhường, chỉ muốn an cư để lạc nghiệp. Cũng chính vua Trần Nhân Tông đã viết trong bài thơ tiễn sứ thần phương Bắc đã kể ở trên: “Thác khai địa giác giai hoà khí/ Tịnh hiệp thiên hà tẩy chiến trần” (Mảnh đất mới mở rộng cũng có hòa khí. Kéo thiên hà rửa sạch bụi chiến tranh). Vừa ở trên thế thắng ngoài sa trường mà khi hòa bình lập lại, khẩu khí vẫn ôn hòa như thế, đấy đâu chỉ là phép ngoại giao. Đại thi hào Nguyễn Trãi khi vâng mệnh người anh hùng dân tộc Lê Lợi viết Đại cáo bình Ngô cũng tỏ rõ thái độ của người Việt trước các kẻ thù đã biết sợ: “Ta khoan dung oai thần, cũng rộng mở lòng trời, sinh phúc”. Không thù dai và không hận lâu, bởi lẽ chỉ tinh thần hòa hiếu mới khả dĩ giúp tránh khỏi những họa binh đao không đáng xảy ra.

Chúng ta lắm khi chỉ muốn được như người là đã cảm thấy tốt lắm rồi, chứ ít khi ham ganh đua vượt thiên hạ, vì chúng ta biết quá rõ rằng, mỗi cây mỗi hoa, mỗi nhà mỗi cảnh, cách ứng xử tốt nhất là mình làm hợp sức, điều kiện và “thung thổ” của mình. Nhà văn hóa Phạm Đình Hổ (1768-1839) đã nhận định trong sách Vũ trung tuỳ bút:

“Ta thường xem bản đồ trong nội các, mới biết hình thế non sông nước ta so với nước Trung Hoa cũng không kém gì… chỉ có nhỏ hơn mà thôi.

Quang cảnh Lễ khánh thành tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông. Ảnh: Nguyễn Dân.

Từ đời Lạc Hùng mở cõi trở về sau, đến đời nhà Lý thì phong thói chất phác, đời nhà Trần thì phong thói trung hậu, đời nhà Lê về năm Quang Thuận, Hồng Đức (cả hai đều là niên hiệu của vua Lê Thánh Tông trong hai giai đoạn từ 1460 tới 1469 và từ 1470 tới 1497) thì trị giáo xương minh; phong khí các đời trước còn có thể biết được. Lại những nhân vật, trung thành như Tô Hiến Thành, học vấn như Chu Văn Trinh; văn chương như Nguyễn Trung Ngạn, Mạc Đĩnh Chi; kinh tế như Nguyễn Trãi, Nguyễn Duy Ý; lý học như Nguyễn Bỉnh Khiêm, Phùng Khắc Khoan; huân nghiệp như Lý Ông Trọng, Khương Công Phụ; thần kỳ như Chử Đồng Tử, Đổng Thiên Vương. Lại còn dòng dõi Thiền Tông ở chùa Trúc Lâm, Hương Tích; đạo hạnh tu hành như An Kỳ, Phạm Viên, đều là tinh anh non sông đúc lại, các nhân vật ấy nay còn có thể biết được…”.

Đất như thế và người như thế, thì tinh thần tự chủ nhưng không tự ngạo luôn là điều căn bản trong chính sách đối ngoại của Việt Nam. Trong tình hình lịch sử cụ thể của thời Trung cổ, không thể không ứng xử theo lý luận quen thuộc “lấy lễ mà thờ” nhưng cha ông ta không bao giờ để mất sĩ khí quốc gia: “Nam quốc sơn hà, Nam đế cư/ Tiệt nhiên định phận tại thiên thư…” (thơ Lý Thường Kiệt). Khi giặc đến nhà thì “Sống đánh giặc, thác cũng đánh giặc, linh hồn theo giúp cơ binh…”, đúng như nhà thơ lớn Nguyễn Đình Chiểu đã viết ở thế kỷ XIX.

Đến thế kỷ XX, ngay từ khi còn nằm dưới ách thống trị của chủ nghĩa thực dân cũ, đã có không ít bậc chí sĩ không tiếc đời tiếc sức để đi tìm con đường cứu nước theo đúng những điều cha ông đã dạy. Tuy nhiên, chỉ những người cộng sản chân chính mới thực sự phát huy được tinh thần hòa hiếu nhưng tự tôn có từ hàng nghìn năm nay. Đã có quá nhiều thí dụ cụ thể minh chứng, nhờ biết tiếp nhận những góc độ thiên thời, địa lợi, nhân hoà nhất trong kho tàng đồ sộ của học thuyết Mác - Lênin để tư tưởng cách mạng vô sản hòa đồng với truyền thống dân tộc và hoàn cảnh lịch sử cụ thể thời bấy giờ. Những chiến sĩ cách mạng như Nguyễn Ái Quốc đã giúp cho cách mạng vô sản Việt Nam ngay từ đầu đã mang sắc thái giải phóng dân tộc rõ rệt và không bị lôi cuốn quá đà theo những sai lệch hoặc bốc đồng đã từng có trong phong trào cách mạng vô sản thế giới ở một số thời điểm nhất định. Không có ai có thiện chí hoặc không chống lại cuộc đấu tranh giành lại độc lập tự do cho Việt Nam lại không được Bác Hồ đánh giá như những đồng minh, hiện hữu hoặc tiềm năng.

Trong thời gian diễn ra Chiến tranh thế giới thứ hai, Bác Hồ đã tỉnh táo nhận ra ngay những lực lượng mà chúng ta có thể tranh thủ để tăng thêm điều kiện thuận lợi cho cách mạng Việt Nam. Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, trong thư gửi Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ ngày 22/10, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tuyên bố rất rõ ràng: “Trong vài năm qua, nhân dân Việt Nam đã trải qua một quá trình phát triển mà đương nhiên đã đưa dân tộc Việt Nam tới vị trí hiện nay. Sau 80 năm dưới sự đô hộ của Pháp và sự kháng cự mặc dù kiên cường nhưng không thành công của Việt Nam, cuối cùng, chúng tôi đã thấy Pháp thất bại ở châu Âu và sau đó là sự phản bội của họ đối với các nước Đồng minh lần lượt vì quyền lợi của Đức, rồi Nhật Bản. Mặc dù lúc đó các nước Đồng minh đang ở thế bất lợi, người Việt Nam đã gác sang một bên tất cả những khác biệt trong quan điểm chính trị, thống nhất lại trong Mặt trận Việt Minh…”.

Cũng phải nói rằng, ngay từ năm 1941, Bác Hồ đã khẳng định rằng người Việt Nam sẵn sàng đứng về phía Đồng minh chống phát xít và đã duy trì quan hệ với một số sĩ quan trong quân đội Mỹ có cảm tình với Việt Minh, như viên Trung úy Charles Fenn trong Cơ quan phục vụ chiến lược của Mỹ (OSS)… Và đối với Chính phủ Pháp, Người cũng cố gắng tìm ra những điểm chung có thể có để tháo gỡ những căng thẳng thời kỳ đó ở Đông Dương.

Trong đáp từ tại buổi chiêu đãi của Chủ tịch Chính phủ Pháp G.Biđôn ngày 20/7/1946, khi Bác Hồ dẫn đầu đoàn đại biểu Nhà nước ta sang thăm nước Pháp, Người cũng đã nhấn mạnh: “… Sự thành thực và tin cẩn lẫn nhau sẽ san phẳng được hết thảy những trở ngại. Chúng ta chẳng đã ruồng bỏ được chủ nghĩa đế quốc xâm lược và chủ nghĩa quốc gia hẹp hòi không còn thích hợp với thế giới hiện đại đấy ư? Chúng ta đều được kích thích bởi một tinh thần. Triết lý đạo Khổng và triết lý phương Tây đều tán dương một nguyên tắc đạo đức: “Kỷ sở bất dục, vật thi ư nhân” (Điều mà mình không muốn thì đừng làm cho người khác)…”.

Khó có thể hòa hiếu được hơn trước với một quốc gia đang lăm le trở lại phục hồi quá khứ thực dân cũ như nước Pháp của những năm 40-50 thế kỷ trước. Thế nhưng, khi kẻ thù đã bộc lộ dã tâm xâm lược nước ta một lần nữa, thì cũng chính Bác Hồ đã đanh thép tuyên bố: “Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ!…”.

Bác Hồ của chúng ta từ rất sớm đã nhận thức rõ ràng với sự anh minh rất phương Đông và Việt Nam rằng, lúc nào cũng phải bám chắc vào nền tảng yêu nước, thương nòi để tiến hành công tác đối ngoại hợp lý, có lợi cho mình mà không làm tổn hại phong trào cách mạng, giải phóng dân tộc chung trên trường quốc tế. Chính sách lược và chiến lược vừa mềm dẻo, vừa nhất quán đó đã giúp chúng ta có được những đồng minh hoặc những lực lượng đồng tình khá tin cậy trong các giai đoạn khác nhau của con đường giành lại độc lập, tự do cho Tổ quốc.

Đó đã là một truyền thống văn hiến hình thành và phát triển từ hàng nghìn năm nay trên dải đất hình tia chớp này: Yêu chuộng hòa bình, hòa hiếu, nhưng không bao giờ để ai đe dọa hay lũng đoạn, bởi lẽ, “không có gì quý hơn độc lập, tự do”... Xưa đã thế và nay lại càng thế. Bác Hồ đã hơn một lần nhắc tới câu mà Bác đã viết không lâu trước khi từ giã cõi trần về nơi vĩnh hằng, ngày 3/11/1968: “Nhân dân ta rất yêu quý hòa bình để xây dựng đất nước. Nhưng đó là hòa bình thực sự trong độc lập, tự do”.

CHÍNH NHÂN

Theo ANTGCT

XEM BÀI KHÁC:

· NHÀ VĂN NGUYỄN NHẬT ÁNH: CÓ NHỮNG NỖI BUỒN TRONG VEO

· NỮ THI SĨ ANNA AKHMATOVA : TÌNH YÊU NHƯ MỘT NGHỆ THUẬT

· BÙI GIÁNG TRONG CÁI NHÌN CỦA CÁC NHÀ PHÊ BÌNH VĂN HỌC

· HỘI NHÀ VĂN THỤY ĐIỂN HỖ TRỢ HỘI VIÊN CỦA MÌNH...

· KHOẢNH KHẮC ĐÀO AN DUYÊN

· TRƯỜNG CA TRẦN ANH THÁI DƯỚI GÓC NHÌN VĂN HÓA SINH THÁI

· XUÂN QUỲNH - LƯU QUANG VŨ: BẢN LỀ CÁNH CỬA HUYỀN THOẠI

NHÀ VĂN NGUYỄN NHẬT ÁNH: CÓ NHỮNG NỖI BUỒN TRONG VEO

Nguyễn Nhật Ánh được mặc định là nhà văn viết cho thiếu nhi và lứa tuổi mới lớn nên người ta thường ấn tượng nét hồn nhiên, hóm hỉnh trong thế giới truyện của ông. Nhưng đọc kỹ Nguyễn Nhật Ánh mới thấy rằng, đâu đó, vẫn có những cuốn sách mà khi khép lại, nỗi buồn như hơi sương lạnh luồn lách vào tim. Đó là “Mắt biếc”, “Đi qua hoa cúc”, “Còn chút gì để nhớ” ... và bây giờ: “Ngày xưa có một chuyện tình”.

Nhà văn Nguyễn Nhật Ánh

“Đảo mộng mơ”, “Có hai con mèo ngồi bên cửa sổ”, “Con chó nhỏ mang giỏ hoa hồng”, “Chúc một ngày tốt lành”… có thể coi là những truyện dài dành rặt cho lũ con nít lóc chóc với vô vàn trò chơi vui nhộn, thế giới ngộ nghĩnh của con vật đáng yêu.

Nhưng đa phần truyện của Nguyễn Nhật Ánh viết về tuổi 14, 15, 16 ẩm ương. Cái tuổi mà lũ con trai đã bắt đầu biết ngượng ngùng, đỏ mặt khi muốn bắt chuyện với tụi con gái như “Bảy bước tới mùa hè”, “Những cô em gái”, “Ngồi khóc trên cây”, “Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh”, “Cô gái đến từ hôm qua”…

Tuổi ấy đã chán trò chơi con nít, đã biết chớm buồn vì một đôi mắt nhung của con nhỏ hàng xóm mà ngày xưa mình hay đá đít, cốc đầu. “Tình iu” ở đây đơn giản là chuyện say nắng của tụi nhỏ, còn vô tư, chưa nghĩ ngợi xa xôi.

“Mắt biếc”, “Đi qua hoa cúc”, “Còn chút gì để nhớ” cũng là câu chuyện tình yêu đầu đời nhưng nó khiến người ta buồn nhiều hơn vui vì cái dư âm tan tác của một mối tình đơn phương hoa mộng. Tình ở đây đã lớn hơn và vẫy vùng trong bi kịch. Trong “Mắt biếc”, tấm lòng của Ngạn luôn hướng về Hà Lan và làng Đo Đo nghèo thì trái tim Hà Lan lại không mở cửa cho anh.

Để rồi, đoạn cuối mối tình, Ngạn bỏ xứ ra đi vì không thể nguôi ngoai hình bóng cũ. Còn Trường trong “Đi qua hoa cúc” cũng đành nhìn chị Ngà từ xa, coi đó như nữ thần của lòng mình chứ không dám thổ lộ nụ hồng đang hé. Người phụ nữ Trường yêu cuối cùng phải trầm mình xuống sông để thoát tiếng dị nghị của người đời về chuyện chị bị một người đàn ông lừa tình.

Chương của “Còn chút gì để nhớ” có một chuyện tình áo trắng thơ ngây, ngọt ngào nhưng vì quan điểm gia đình, thời thế thay đổi mà người xưa ngoảnh mặt làm ngơ, tình nhỏ vỡ như bong bóng mưa. Những câu chuyện đó đều kết thúc không có hậu hoặc bỏ ngỏ khiến người đọc trĩu nặng một nỗi buồn mênh mông và tiếc nuối. Câu chuyện buồn đeo đẳng mãi khiến nhiều độc giả viết thư cho Nguyễn Nhật Ánh trách tại sao ông lại đối xử với nhân vật của mình như vậy.

Nguyễn Nhật Ánh từng tâm sự: “Theo đuổi nghề văn là chấp nhận sống dưới áp lực thường trực và từ nhiều phía. Áp lực của độc giả. Áp lực của sự đổi mới. Áp lực của sự vượt qua chính mình”. Là nhà văn best seller, áp lực càng lớn. Vậy nên, với “Ngày xưa có một chuyện tình”, lần đầu tiên ông để nhân vật của mình lớn lên, giải quyết những vướng mắc mà tuổi hoa niên họ trót tạo ra chứ không để ngỏ như những tác phẩm trước.

Nội dung truyện xoay quanh tình bạn của Phúc và Vinh, rồi đến tình yêu tay ba của họ với cô gái tên Miền. Từ tình yêu thời học sinh cho đến khi kết truyện họ đã 45 tuổi. Vẫn biết Nguyễn Nhật Ánh thích kể chuyện ở ngôi thứ nhất bởi khi xưng “tôi”, ông hoàn toàn nhập tâm vào nhân vật để kể thật nhất bao miên man hạnh phúc, khổ đau, để được trở về trọn vẹn trên sân ga tuổi nhỏ. Nhưng cách ông hóa thân lần lượt vào bốn nhân vật: Vinh, Phúc, Miền và bé Su (con của Miền) trong một truyện thì cực hiếm.

Tự làm mới và làm khó mình như thế nên Nguyễn Nhật Ánh phải viết đi viết lại nhiều lần mới xong tác phẩm này. Điều độc đáo còn ở chỗ đây là lần đầu tiên ông đặt mình vào vị trí của một nhân vật nữ. Nguyễn Nhật Ánh phải mất nhiều thời gian tìm hiểu kỹ tâm tư con gái khi đối mặt với hai chàng trai theo đuổi mình, những chuyện khủng khiếp như chửa hoang, chuyện thay đổi cơ thể vì có thai…

Hóa thân vào bốn nhân vật mới thấy Nguyễn Nhật Ánh là nhà tâm lý học sâu sắc và tài tình như thế nào. Ông dùng ngòi bút của mình giải phẫu tâm trạng phức tạp của từng nhân vật từ nam đến nữ, từ bé đến lớn một cách rất tinh tế và logic.

Đọc “Ngày xưa có một chuyện tình”, người ta hiểu, Nguyễn Nhật Ánh đã đau lòng thế nào, trăn trở ra sao trước vấn nạn cuồng ghen rồi giết chết người tình hoặc tình địch mà báo chí phản ánh ra rả hằng ngày. Đòn thù càng tăng, lòng người càng hả hê và ngụy biện bằng ngôn từ hoa mỹ “vì tôi quá yêu”.

Nếu đọc được cuốn sách này, tôi tin chắc lửa thù trong họ sẽ nguội tắt mà đưa tình yêu thương, vị tha lên ngôi. Tác giả gửi gắm rất nhiều thông điệp mà những người sắp, đã và đang yêu có thể chiêm nghiệm: “Tình yêu không phải là một trận tuyến và trái tim người con gái cũng không phải bốt đồn. Nó cũng khác với tiền bạc và quyền lực, không phải là thứ để tranh đoạt và có thể tranh đoạt.

Dĩ nhiên tôi có thể nhắc lại những gì tôi đã làm cho Miền để khiến em mủi lòng nghĩ lại và gạt bỏ ý định ra đi. Nhưng thành công trong việc níu kéo một đôi chân bằng cách đánh vào lòng trắc ẩn chẳng khác nào thừa nhận sự thất bại trong việc chinh phục một tâm hồn. Tình yêu đâu phải hành động trả ơn, càng không phải là hành động từ thiện”.

Hồi ra mắt “Ngồi khóc trên cây”, ông bảo cái tạng mình không hợp để viết về chuyện bạo lực, máu me hay xảy ra trong môi trường học đường bây giờ. Có lần thằng cháu rủ xem phim kinh dị được quảng cáo là “hay hết sẩy”, xem xong ông bị ám ảnh cả mấy tháng liền, đêm ngủ còn la hét.

Ông biết mình không viết nổi về cái ác. Nhưng nhà văn thì không thể thờ ơ trước vấn nạn thời cuộc, nhất là khi người ta nhân danh tình yêu để nhúng tay vào tội ác. Nên “Ngày xưa có một chuyện tình” ra đời để cảnh tỉnh bằng trang văn vẫn rất… Nguyễn Nhật Ánh: nhẹ nhàng, trong sáng và tình cảm.

Có một điều gây chú ý và tranh cãi khi Nguyễn Nhật Ánh băn khoăn không biết nên gắn mác 16+ cho tác phẩm này hay không. Ông nghĩ truyện có cảnh ân ái giữa Phúc và Miền, nếu trẻ em dưới 16 tuổi đọc thì không hợp cho lắm. Nhưng nếu gắn mác16+ thì người ta lại bảo câu khách. Biết chuyện, ông Nguyễn Minh Nhựt, Giám đốc Nhà xuất bản Trẻ liền đọc ngay bản thảo rồi đưa cho đứa con mới 13 tuổi đọc thử. Hỏi “Con thấy cảnh đó có gì ghê gớm không?”, đứa con lắc đầu quầy quậy “Con thấy bình thường mà ba”.

Tôi cũng thấy cảnh “nóng” ấy không nguy hiểm đến mức phải gắn mác giới hạn độ tuổi bạn đọc. Trước đó, tác phẩm “Đi qua hoa cúc” cũng có cảnh ân ái của Ngà với Điền, sách không gắn mác và rõ ràng bao nhiêu năm qua đi, độc giả không la ó gì. Cái đọng lại vẫn là tình yêu chân thành, bền bỉ của Trường và nỗi buồn anh mang bởi cách viết của nhà văn không hề nhuốm màu dung tục.

Nếu giả sử “Ngày xưa có một chuyện tình” được chuyển thể thành phim điện ảnh, thì tôi tin chắc khung hình sẽ quay thế này: hai nhân vật Phúc và Miền hôn nhau trong nước mắt, tay Phúc khẽ cởi chiếc nút đầu tiên trên áo Miền. Tới đó cắt. Nối tiếp là cảnh toàn quay căn chòi nằm giữa cánh đồng lộng gió và máy quay hướng lên bầu trời đầy sao. Người ta tự khắc hiểu mà vẫn diễn tả được tâm trạng giằng xé, hạnh phúc lẫn đớn đau của hai người yêu nhau trong buổi chia ly, gần gụi đầu tiên và cũng là cuối cùng.

Nhà thơ Lê Minh Quốc nhận xét về ông bạn thân đồng hương xứ Quảng quả không sai: “Ánh là nhà văn mang tâm hồn nhà giáo. Các em thiếu nhi như trang giấy trắng, chưa tự nhận thức nên nhà văn không thể lột trần sự việc và để chúng chọn lọc được. Riêng Ánh biết cách chọn lọc những chi tiết, câu chuyện phù hợp để hướng thiện cho chúng một cách nhẹ nhàng, giáo dục mà như không giáo dục”.

“Ngày xưa có một chuyện tình” chắc chắn không thể đầu độc tụi nhỏ, không cổ súy các em “làm chuyện người lớn” khi còn khoác áo trắng học trò, mà nó giúp cho tuổi mới lớn hiểu rằng: vượt quá giới hạn ở lứa tuổi ăn chưa no, lo chưa tới sẽ dẫn tới hậu quả mà chính họ không biết xử lý ra sao như nhân vật Miền, Phúc trong truyện. Và dẫu chuyện có lỡ làng, có thế nào đi nữa thì rất cần những cách ứng xử rất nhân văn, cao thượng như Vinh.

Nhà thơ Lê Minh Quốc ví Nguyễn Nhật Ánh là hoàng tử bé trong thế giới tuổi thơ. Ở “Ngày xưa có một chuyện tình”, ông cũng xuất hiện trong hình hài ấy, đó là bé Su. Su là người mào chuyện, đưa ra những “triết lý trẻ con” cực kỳ chí lý và đáng yêu từ một trái tim nhân hậu. Hoàng tử bé ấy vẫn trú ngụ trong thân xác của một nhà văn đã hơn 60 tuổi.

Tối tối nhâm nhi ít đậu phộng rồi tập thể dục để sức khỏe tốt, tinh thần minh mẫn mà sáng sáng cần mẫn đắm chìm trên cánh đồng chữ chở về thuở hoa niên. Ông viết về hàng giậu mồng tơi, về cây me trước ngõ của một thời tưởng như xa lắm. Từ hành tinh tuổi thơ của mình, đều đặn mỗi năm, hoàng tử bé Nguyễn Nhật Ánh mang về cho người bao câu chuyện lóng lánh màu thiện lương, đẹp và trong sáng như sương mai. Dẫu đó có là nỗi buồn, một nỗi buồn trong veo của tuổi bước vào đời…

MAI QUỲNH NGA

Nguồn: VNCA

XEM BÀI KHÁC:

· NỮ THI SĨ ANNA AKHMATOVA : TÌNH YÊU NHƯ MỘT NGHỆ THUẬT

· BÙI GIÁNG TRONG CÁI NHÌN CỦA CÁC NHÀ PHÊ BÌNH VĂN HỌC

· HỘI NHÀ VĂN THỤY ĐIỂN HỖ TRỢ HỘI VIÊN CỦA MÌNH...

· KHOẢNH KHẮC ĐÀO AN DUYÊN

· TRƯỜNG CA TRẦN ANH THÁI DƯỚI GÓC NHÌN VĂN HÓA SINH THÁI

· XUÂN QUỲNH - LƯU QUANG VŨ: BẢN LỀ CÁNH CỬA HUYỀN THOẠI

· NHÀ THƠ THIÊN HÀ & NGƯỜI TÌNH CÓ TÊN TRONG DI CHÚC...

· A. ZINOVIEV - NGƯỜI TỚI TỪ TƯƠNG LAI

· CHỮ VÀ NGHĨA: 'KHÔN CHO NGƯỜI TA...'

· NỖI OAN CỦA MÔN VĂN

· ĐẶNG TƯỜNG VY - NGƯỜI ĐÀN BÀ ĐỘC BƯỚC

· NHÀ VĂN NGA GOGOL - NGƯỜI ĐỘC THÂN VĨ ĐẠI

· NHÀ THƠ CUỐI CÙNG CỦA PHONG TRÀO THƠ MỚI

Thứ Bảy, 28 tháng 9, 2019

NỮ THI SĨ ANNA AKHMATOVA : TÌNH YÊU NHƯ MỘT NGHỆ THUẬT

Anna Akhmatova (tên thật là Anna Gorenko) sinh năm 1889 tại Odessa, nhưng ngay sau đó gia đình chuyển về Hoàng Thôn (Saint -Petersburg). Hồi nhỏ, bà có biệt danh là “cô bé hoang dã” vì tính bạo dạn và bướng bỉnh.

Nữ thi sĩ Anna Akhmatova là một trong những đại diện xuất sắc của văn học Nga thế kỷ XX. Bà từng được giới thiệu ra tranh cử giải Nobel văn học vào các năm 1965, 1966. Bà là người gìn giữ, phát triển những thành tựu rực rỡ của thơ Nga trong suốt những giai đoạn tiếp theo bằng đường thơ độc đáo của mình. Nhân dịp kỷ niệm 130 năm Ngày sinh của bà (23/6/1899-23/6/2019), xin trân trọng giới thiệu câu chuyện tình của bà với họa sĩ Ý Modigliani.

Nữ thi sĩ Akhmatova và họa sĩ Modigliani.

Tháng 4 năm 1910, bà lấy chồng là nhà thơ Gumilyov. Sau đó, đôi vợ chồng trẻ đi nghỉ tuần trăng mật ở Paris. Năm ấy Anna mới 20 tuổi. Nữ thi sĩ đẹp đến mức khi đi trên phố ai cũng ngước nhìn, còn đám đàn ông thì không ngớt trầm trồ về vẻ quyến rũ của bà. “Thiên thần có gương mặt buồn...” - đó là ấn tượng bà gây ra đối với nhiều người. “Nỗi buồn, quả thật, là biểu hiện đặc trưng nhất của gương mặt Akhmatova. Thậm chí khi bà mỉm cười. Nỗi buồn hút hồn này đã làm cho gương mặt bà trở nên tuyệt đẹp... Thân hình cân đối của bà là biểu tượng của thi ca...” - Nhà thơ Yury Annenkov viết. Còn nhà thơ Mandelshtam thì gọi bà là “Thiên thần đen trên tuyết trắng...”. Lần đầu tiên, họa sĩ Amedeo Modiglianinhìn thấy bà như vậy.

Họa sĩ Ý gốc Do Thái Modigliani đến Paris năm 1906 để học nghề, đồng thời khẳng định tài năng và sức trẻ của mình. Modigliani chưa nổi tiếng và rất nghèo, nhưng gương mặt ông toát lên sự vô tư và thanh thản khiến Akhmatova có cảm giác ông là con người đến từ một thế giới khác kỳ lạ mà bà không hiểu và không nhận thức được.

Gumilyov đưa người vợ trẻ đến quán cà phê “Rotonda”, nơi giới nghệ sĩ và nhà văn Paris thường tụ tập. Ở đấy, lần đầu tiên Modigliani phát hiện ra Anna. Đẹp trai, quý phái, nhạy cảm, Modigliani trông rất độc đáo, điều này ngay lập tức đập vào mắt Akhmatova. Bà nhớ lại rằng lần đầu tiên họ gặp nhau, Modigliani mặc chiếc quần nhung màu vàng và chiếc áo vét cũng màu vàng tươi. Bề ngoài có vẻ vụng về, nhưng họa sĩ tỏ ra lịch thiệp đến mức gây ấn tượng một chàng trai hào hoa, dường như là đang khoác bộ cánh đắt tiền và mốt nhất Paris. Năm đó ông chưa đầy 26 tuổi.

Họa sĩ rụt rè xin phép vẽ chân dung Akhmatova, và bà nhận lời. Câu chuyện tình tha thiết, nhưng ngắn ngủi của họ bắt đầu như vậy. Cả năm 1910 họ chỉ gặp nhau một vài lần thoáng qua.

Những năm đó, Modi nghèo xơ xác. Đến mức một lần mời Akhmatova vào vườn Luxembourg, ông không đủ tiền thuê ghế ngồi. Và họ ngồi trò chuyện trên những chiếc ghế băng miễn phí dành cho người nghèo. Điều khiến Akhmatova trẻ tuổi hết sức ngạc nhiên ở chàng họa sĩ 26 tuổi là: “Tôi cảm thấy anh ấy hoàn toàn cô độc”.

Bất chấp những nỗi đau khổ, bất hạnh, cuộc sống bấp bênh và nghèo đói, Modigliani không bao giờ than vãn. “Anh ấy là người lịch lãm, nhưng đó không phải là dấu ấn của nền giáo dục gia đình, mà là sự cao thượng của tâm hồn. Tôi không bao giờ nhìn thấy anh ấy say rượu, từ người anh không toát ra mùi rượu” - Akhmatova viết. Nhưng chính trong thời kỳ đó, họa sĩ định tìm sự lãng quên và giải quyết những khó khăn của mình trong chén rượu.

Trở về Petersburg, Akhmatova tiếp tục làm thơ. Một thời gian hai vợ chồng sống tại trang ấp nhỏ của gia đình Gumilyov. Hai tháng sau khi trở về từ Paris, đầu tháng 9, Gumilyov lên đường sang châu Phi.

Sau khi chồng đi vắng, Anna cảm thấy cô đơn. Dường như đọc được ý nghĩ của bà, từ Paris, Modigliani gửi cho bà một bức thư thắm thiết thú nhận rằng không thể quên được bà và mơ ước về cuộc gặp gỡ mới. Những bức thư ngày càng nhiều hơn, và trong một bức thư như vậy Modigliani đã thổ lộ tình yêu.

Akhmatova làm thơ, đến thăm các gia đình danh tiếng ở Petersburg. Tài năng của bà được các nhà thơ đương thời như Vyacheslav Ivanov, Sergey Makovsky ghi nhận. Linh cảm thơ ca tinh tế và tài năng của Akhmantova cho phép bà nói về tình yêu, nỗi buồn, sự ghen tuông, hy vọng một cách chân thành và tha thiết. Một số nhà nghiên cứu cho rằng những trải nghiệm thực tế đã trở thành nguồn cảm hứng của Akhmatova. Ở bà, phía sau những câu thơ bao giờ cũng ẩn hiện một hình ảnh rất cụ thể, một sự kiện rất cụ thể, mặc dù không được nêu tên. Thơ bà bắt đầu được các báo đăng tải.

Tháng 3 năm 1911, Gumilyov trở về từ châu Phi. Chẳng bao lâu sau, giữa hai vợ chồng đã xảy ra một cuộc tranh cãi kịch liệt. Và thế là trong khi đang gặt hái những thành công đầu tiên về thơ ca, Akhmatova bỗng nhiên thực hiện một hành động kỳ quặc và bất thường: Bà lên đường sang Paris - đến với con người mà suốt cả năm đó tiếng nói của anh ta luôn vang lên trong tâm hồn bà và nghe rất rõ trong thơ của bà... Bà đến với Amedeo Modigliani.

Akhmatova đi Paris một mình và sống ở đấy ba tháng ròng. Đó là khởi đầu của một cuộc hôn nhân tan vỡ. Đó cũng là đỉnh cao mối tình của bà với Modigliani. Trong chuyến đi này, các cuộc gặp gỡ giữa bà với Modigliani diễn ra thường xuyên.

Qua bạn bè ở Paris, Akhmatova biết rằng Dedo (tên thường gọi của Modigliani) nghiện rượu và ma túy. Họa sĩ chìm ngập trong nghèo khổ và vô vọng. Bà nhìn thấy Dedo hoàn toàn khác. Gầy yếu, xanh xao, hốc hác vì rượu và những đêm không ngủ. Dedo già đi trông thấy. Ông để râu cằm nên giờ đây trông như một cụ già. Tuy nhiên, vẫn như xưa, trong cặp mắt của ông vẫn ánh lên một cái nhìn vừa bí ẩn vừa sắc sảo.

Modigliani đã dành cho Anna Akhmatova những ngày không thể nào quên, còn lại mãi với bà suốt cuộc đời. Lúc bấy giờ, họ yêu nhau và không nghĩ về một cuộc chia ly vĩnh viễn. Họ ở bên nhau. Ông là một họa sĩ Ý cô đơn và nghèo khổ, bà là một phụ nữ Nga đã có chồng.

Họ đi dạo trong đêm Paris, trên những con phố cổ mờ tối, và một lần họ đã bị lạc đường, mãi đến sáng hôm sau mới về tới xưởng vẽ của họa sĩ. Đôi khi ông có tiền và trở nên hết sức hào phóng. “Modigliani rất thích đi dạo trong đêm Paris, và mỗi lần nghe tiếng chân anh gõ nhịp trên phố đêm tĩnh lặng, tôi tiến lại cửa sổ và qua khe cửa chớp dõi theo bóng anh đang chậm rãi bước đi dưới cửa sổ của tôi” - Akhmatova viết.

Ban ngày, Modigliani dẫn Anna Akhmatova đi xem bảo tàng, đặc biệt họ thường vào phòng trưng bày nghệ thuật Ai Cập cổ đại của bảo tàng Louvre. Modigliani rất mê nghệ thuật Ai Cập cổ đại. Ông thường vẽ người bạn gái Nga trong trang phục các nữ hoàng và vũ nữ Ai Cập.

Modigliani vẽ Anna. Trong căn phòng nhỏ bộn bề toan vẽ, Akhmatova ngồi làm mẫu cho họa sĩ. Theo nữ thi sĩ, vào dịp ấy Modigliani đã vẽ hơn 10 chân dung bà. Tuy nhiên, đã đến lúc Akhmatova phải trở về Nga. Họ chia tay nhau. Khi Akhmatova rời Paris, trên sân ga, ông tặng bà một cuộn tranh, như mọi khi được ký bằng một chữ: “Modi”. Modigliani đề nghị bà treo chúng trong phòng của Anna khi trở về Tổ quốc. Nhưng bà đã cất chúng vào một nơi kín đáo. Sau này bà khẳng định rằng những bức tranh cùng những bức thư của ông đã bị cháy ở Hoàng Thôn. Chỉ còn một bức duy nhất của Amedeo Modigliani cho đến nay vẫn treo đầu giường bà. Năm 1963, khi xuất bản tập thơ “Bước thời gian”, Akhmatova đã chọn bức chân dung của bà do Modigliani vẽ vào một ngày xa xưa nào đó tại một xưởng vẽ trên phố Bonaparte in lên bìa tập thơ.

Từ Paris trở về Hoàng Thôn, bà viết “Bài ca về cuộc gặp gỡ cuối cùng”, ngay lập tức trở thành một trong những bài thơ thời thượng và nổi tiếng nhất ở nước Nga, nổi tiếng và thời thượng đến mức vào những ngày cuối đời, khi trở nên già nua, bà oán ghét nó vì ghen tị với niềm vinh quang quá khứ, thậm chí coi nó không xứng đáng.

Akhmatova sống ẩn dật ở làng quê và chờ đợi những bức thư từ Paris, nhưng chúng không bao giờ đến nữa. Trong những bài thơ của bà thời kỳ này, ta bắt gặp sự dịu dàng, nỗi nhớ người yêu, sự thất vọng, niềm kiêu hãnh, sự chờ đợi mỏi mòn và niềm khao khát về một cuộc gặp gỡ mới...

Trong lúc đó, Modigliani ngày càng đắm chìm vào cơn say, đã xuất hiện những người phụ nữ khác trong cuộc đời ông. Tuy nhiên, ngoài rượu ông còn có một thứ nghiện khác, quan trọng nhất đối với ông - nghiện sáng tạo. Vinh quang đã đến rất gần với ông. Họa sĩ đã tìm được những người bảo trợ. Năm 1917, ông mở triển lãm tranh. Cuộc triển lãm gây ra tai tiếng vì những bức tranh khỏa thân của ông được coi là quá táo bạo.

Triển lãm bị cấm, nhưng các nhà sưu tầm bắt đầu săn lùng tranh của Modigliani. Tuy nhiên, cái chết đã ập đến trước niềm vinh quang. Tháng 1 năm 1920, căn bệnh lao, rượu và ma túy đã bào mòn sinh lực của ông. Anna Akhmatova tình cờ biết tin ông qua đời mấy năm sau.

Có thể nói, Anna Akhmatova là người duy nhất, ít ra là một trong số ít người hiểu rõ họa sĩ Modigliani, người luôn luôn lưu giữ những kỷ niệm đẹp đẽ, tươi sáng và nồng ấm về ông, người nhìn thấy ở ông không phải là kẻ thất bại, mà là một tài năng siêu phàm.

TRẦN HẬU

Nguồn: VNCA

XEM BÀI KHÁC:

· BÙI GIÁNG TRONG CÁI NHÌN CỦA CÁC NHÀ PHÊ BÌNH...

· HỘI NHÀ VĂN THỤY ĐIỂN HỖ TRỢ HỘI VIÊN CỦA MÌNH NHƯ...

· KHOẢNH KHẮC ĐÀO AN DUYÊN

· TRƯỜNG CA TRẦN ANH THÁI DƯỚI GÓC NHÌN VĂN HÓA SINH THÁI

· XUÂN QUỲNH - LƯU QUANG VŨ: BẢN LỀ CÁNH CỬA HUYỀN T...