THƠ HAIKÂU CỦA LÊ ĐẠT

"... Tôi xin phép được mở ngoặc để nói thêm về từ chơi chữ vì từ này do bị sử dụng quá nhiều đã xuống cấp nghiêm trọng và thường bị nhiều người coi như một trò kỹ xảo đơn thuần có tính lý trí. Người chơi chữ dễ dàng được coi là một người thông minh. Như tôi đã trình bày ở trên, chơi như vậy là chơi đùa. Nhà nghệ sĩ cũng như đứa trẻ không chơi đùa mà chơi thật khiến trò chơi chữ không còn là một trò chơi đơn thuần dựa trên óc thông minh của một người tỉnh táo mà dựa trên toàn bộ trí năng cũng như cảm năng của một kẻ đam mê bị thánh ốp trong một cơn thượng đồng của chữ..."

"... Tôi đã nỗ lực rất nhiều để trở thành một kẻ rồ chữ. Tôi xin được phép nhắc lại một lần nữa. Người làm thơ hoạt động ở những vùng biên ngôn ngữ rất giống một người điên. Cái khác biệt giữa họ nằm ở chỗ người điên thì vượt biên đi thẳng tới cõi vô thức hoàn toàn của đêm tối mù mịt và ở lại đó, còn người làm thơ thì loạng choạng bước một vài bước sang cõi vô thức thì ngừng lại và biết đằng sau quay, trở về với cõi ngày của ý thức sau khi đã lượm dăm mảng đêm của vô thức để mở rộng địa giới của cõi chữ. Làm thơ không chỉ đòi hỏi sự buông lỏng mà còn một cảnh giới thượng thừa..."

(Trích “Đường chữ”, bài viết của Lê Đạt 
nhân dịp giới thiệu tập thơ Ngó lời trên talawas chủ nhật)

Nhà thơ Lê Đạt

CHỮ NẶNG

      Chữ nặng trăng xưa mộng vạc

Jacques Brel ^[1] 
Đừng rời anh
(J. B.) 

Đường ngẩn ga ngơ mùa ngợ
Đồng hồ một kim
nạng gỗ số chờ


Léopardi ^[2] 

Bóng vụng goá tình mây chim trăng bãi
Gà trống nuôi đàn chữ dại mồ côi


Thơ cổ

Chữ nặng trăng xưa mộng vạc
Heo may từ xao xác nghĩa trang già


Khuất Nguyên

Bóng cá dạ trăng buồn quẫy nước
Dằng dặc tình tăm chữ giải oan


Mallarmé

Tình bầy đàn
lời ôi
hoa vãn chợ
Ú còi boong cạn chữ bồng khơi


Baudelaire

Mộng khổng lồ đời lồng chim vướng cánh
“Hoa ác” trái mùa điếm lạnh trang hoang


Tầm Dương
… giang đầu dạ tống khách
(Bạch Cư Dị) 

Sông lau lách
nhạc đìu hiu lệ cũ
Gió đầu dòng mưa cuối chữ Tầm Dương


Xích Bích
Đông phong bất dữ Chu lang tiện
(Đỗ Mục)

Gió đông má hoả công chiều đỏ
Lửa đào xuân quẹt cháy hoa môi


Xuân Đỗ Phủ
Lưỡng cá hoàng li minh thuý liễu
Nhất hàng bạch lộ hướng thanh thiên ^[3] 
(Đỗ Phủ)

Đôi bóng câu huyền
cong biếc liễu
Một hàng cười trắng thẳng thanh thiên


Chương Đài
… hỏi liễu Chương Đài
(Đường thi)

Lời thề xưa liễu thầm ghi âm lá
Chương Đài trăng làm chứng giả cho ai


Desnos ^[4] 
Anh chỉ là bóng trong xứ bóng
(D.)

Cửa đóng vách trắng canh đèn dại
Sao hình anh
mà lại bóng em


Borges ^[5] 

Người đẹp lẩn khe hai dòng chữ tối
Thủ thư mù
lần lẻ một lối mê


Đèn lạnh
Hàn đăng độc khả thân
(Đái Thúc Luân)

Đèn lạnh năm cùng câu thơ quán nợ
Đường về lòng cửa nhớ chẳng cài then


Chữ khuya

Trăng Liêu Trai hoa cửa trang không ngủ
Tự vị ma về chữ dụ mộng du


Kiều

Từ Hải chữ tượng tình hận đứng
Gió hiu hiu
lòng Kim Trọng bói Kiều


Trăng sổng
… tam bách dư niên hậu
(Nguyễn Du)

Mộng vỡ chưa chừa ba trăm năm mộng
Cửa Bạc Bà xuân khoá
sổng tù trăng


Hoa mai
… chỉ cúi đầu trước hoa mai
(Cao Bá Quát)

Rừng lặng vắng rặng tình thưa bóng cả
Mai lạnh ồ hoa lời lạ cháy trời


Sim chín
Muốn tắm mát lên ngọn sông đào
(Tản Đà)

Vùng sâu vùng xa chân hoa bóng lá
Tuổi hoài sim chín má ngọt môi phai


Phạm Thái

Độ nguyên tiêu trăng siêu chùa lệch mái
Mõ cầu kinh lời Phạm Thái tụng tình


Bích Câu

Người đẹp sương mài thu phủ hẹn
Hương cầu trăng thắp hiển tranh lên


Một mai

Chữ một mai chuỗi ngày
e lần gặp
Nheo mắt tình áp thấp nhận không ra


Nặng hạt

Tóc gió lay trắng tà bay nắng bạt
Áo mây phiêu lòng nặng hạt mưa chiều


Rơi giấy tờ

Đường Chương Dương
rơi giấy tờ hộ tuổi
Mưa đầu cầu
lòng ký gửi vào đâu


Hôn-đa ôm

Hôn-đa ôm tóc tình hương mắc lối
Thu đèo xe sợi rối mối vương đeo


Lần chần

Má lần chần hoa phường xuân mới hộ
Chưa biển đào đăng ký số thư môi


Bạc màu

Môi xăm thắm ai biết tình bôi lạt
Đồng Câu sâu ăn trắng hạt bạc màu


Chung tình

Lời lỡ nuốt thề mà mai buột nở
Xuân đa mang hoa khốn khổ chung tình


Forget me not ^[6] 

Lòng hoa chưa quên tình em đã vội
Lưu ly lời gọi tím lối chia ly


Đom đóm

Tình chết yểu lửa non lòng mới nhóm
Mây đêm trời mù đom đóm hoa rơi


Mưa nguồn

Núi vọng phu nỡ lòng em tình phụ
Nước đổ ra sông
ngược lũ mưa nguồn


Mùa má nhớ

Đào đỏ hoa hôn vườn thẹn cũ
Cánh nhoè mùa má nhớ
môi se…


Nhật thực

Em nhật thực láng giềng xuân tối ngõ
Nỡ hẹp hồng quen một lúm đèn


Bờ mưa

Tóc liễu phất thề bờ xưa bước sỏi
Mơ đoạn ngày tuổi cũ hỏi mưa bay


Đèn thắp

Không đêm nào từ chia tay điện ngủ
Gác ba về ma cửa gõ tên thu


Địa chỉ từ thiện

9 phố cô đơn tim nồm mộng dột
Lòng Ngâu xin từ thiện chút hửng trời


Hồ chiều

Thê - Húc dáng cong bước chiều ký ức
Trang mây bay Bút - Tháp mực xanh ngày


Tháng Giêng

Rằm tháng Giêng em lễ đền Trấn - Võ
Ngực đòng ngân chuông tháp cổ buông đồng


Đồi tranh

Đồi tranh qua quên ngõ nhà anh dặn
Đò hẹn trăng chìm đồng trắng chiêm tim


Tân trang

Mộng mông má lời nhuộm xanh nghĩa bạc
Xuân tân trang mùa lạm phát hoa đào


Bống chìm

Gốc đa hẹn lỗi tình chim hót giả
Giếng chung soi trăng mặt lạ bống chìm


Cấp cứu

Trạm cấp cứu lòng lặng thinh chẳng mở
Máu ai truyền tình nhóm nợ giải duyên


Kỷ niệm

Yêu đứt đoạn trưa trụi đường nắng lửa
Kỷ niệm xoe tình bóng nửa đời sau


Đầu chương

Có bên anh chấm hết đường vạch cỏ
Chữ trang tình lời tựa thuở đầu chương


Hoa hậu

Hoa hậu tóc lạnh lòng vương miện
Vòng tình tim chung tuyển trượt yêu


Bảo hành

An toàn em đồng hồ siêu điện tử
Bảo hành tình giờ chết bắt đền ai


Lẩn thẩn

Lẩn thẩn chẳng hội chứng quên ngôn ngữ
Lầm nhầm đời nhẩm nhớ chữ tên em


Reverdy ^[7] 
Và sân ga chẳng bóng ai đứng đợi
(R.)

Mộng thoáng hiện đường bên kia xe lửa
Tàu lặc lè đèn đỏ ba-ri-e 

_______________

^[1]Ca sĩ kiêm nhà thơ nổi tiếng người Pháp, gốc Bỉ, thế kỷ XX
^[2]Nhà thơ tình lớn người Ý thế kỷ XIX suốt đời thất tình
^[3]Tản Đà dịch:
Hai cái oanh vàng kêu liễu biếc
Một hàng cò trắng vút trời xanh
^[4]Nhà thơ siêu thực Pháp, hy sinh trong cuộc đấu tranh chống phát-xít Đức
^[5]Một trong những nhà văn, nhà thơ lớn nhất Nam Mỹ thế kỷ XX. Ông bị mù khi về già và từng phụ trách thư viện trung ương Buenos Aires.
^[6]Hoa “Đừng quên”, còn tên hoa Lưu Ly
^[7]Nhà thơ lớn người Pháp thế kỷ XX

Nguồn: Ngó lời, NXB Văn học